Kultura Jamajki jest wielką mieszkanką różnych zwyczajów, obyczajowości oraz tradycji, w której można odnaleźć wpływy afrykańskie, europejskie, arabskie a także azjatyckie. Mówi o tym nawet popularne na Jamajce motto „Z wielu kultur jedna”. Jednak największy wpływ na tę część życia, głównie na język i obyczaje miało trwające niemal 300 lat okupowanie tych terenów przez Brytyjczyków.
Czy muzyka reggae towarzyszy mieszkańcom Jamajki na co dzień? Czy ich życie jest faktycznie jest bezstresowe, spokojne i bez zmartwień? Czy żyją zgodnie z sobą i naturą? I jaki wpływ na ich życie ma marihuana i jointy? Czy palenie jest dla nich codziennym rytuałem? Oraz jaką rolę w ich życiu odgrywa sport? Na te i inne pytania znajdziecie odpowiedzi poniżej.
Muzyka reggae
Bezapelacyjnie, Jamajka jest kojarzona z reggae, które jest tam słyszalne niemal na każdym rogu.
Jest to styl w muzyce rozrywkowej, który powstał w latach 60. XX wieku, właśnie w stolicy Jamajki – Kingston. Największą sławę zyskało jednak niecałe 10 lat później, dzięki Bobowi Marleyowi – królowi reggae. Obecnie ten typ muzyki na Jamajce jest szczególnie popularny wśród Rastafarian.
Mimo, że etymolodzy wskazują na wiele możliwości pochodzenia nazwy, sam Bob Marley wskazywał, że pochodzi z języka hiszpańskiego i oznacza „króla muzyki”.
Jednak korzenie tego stylu sięgają już XIX wieku i początków jamajskiej muzyki ludowej, na którą wpływ miały zarówno europejskie jak i afrykańskie style muzyczne, w których główną rolę odgrywały ręcznie wykonywane instrumenty takie jak banjo, flet czy bębny, do których w latach 30. XX wieku dołączyły nuty zyskującego na popularności jazzu.
Przełom lat 60 i 70 był czasem niesamowitego rozkwitu tej muzyki, do czego niewątpliwie przyczyniła się rosnąca społeczność Rastafarian, głównie młodych mężczyzn głoszących swój przekaz nawołujący do miłości.
Jednak dopiero Bob Marley, przyniósł mu światową sławę za pomocą wydanych z zespołem The Wailers serii albumów studyjnych, także odbyciu wiele międzynarodowych koncertów, ostatecznie na stałe wprowadzając reggae na światowe słuchowiska. Jego piosenkę „One Love”, Jamajczycy uważają za swój nieoficjalny hymn, a jej słowa na pamięć zna każdy Jamajczyk.
Reagge charakteryzuje się parzystą symetrią i rytmiką. Łączy w sobie elementy muzyki tradycyjnej, jazzu, R&B oraz odrobiny folku. Dzięki spokojnemu prowadzeniu, miarowemu rytmowi i łagodnemu tempu uznawane jest za idealną muzykę do odpoczynku i resetu, niektórzy mówią nawet o jego hipnotycznym brzmieniu.
Jak wygląda życie na Jamajce?
Życie na Jamajce toczy się nieco inaczej niż to w Polsce, jest zdecydowanie wolniejsze i spokojniejsze, a nikt się nie śpieszy, na wszystko mają czas. Do życia podchodzą z luzem, przez co każda rzecz przeciąga się i zajmuje więcej czasu. Swoje dni zaczynają od wypicia kawy przed domem, dopiero potem mogą zacząć myśleć o pracy.
Mimo, że życie na Jamajce nie należy do prostych, z powodu niewielkiego wsparcia ze strony władzy, wysokich cen i stosunkowo niskich zarobków, co sprawia, że często kombinują, Jamajczycy pozostają uśmiechnięci i weseli, ciesząc się życiem i tym co mają. Z tych powodów również nie podróżują zbyt często, a jeżeli już to głównie po Karaibach, do których mają blisko.
Uchodzą także za osoby ciepłe i serdeczne, do każdego odnoszą się z szacunkiem. Chętnie pomogą jeżeli tylko będą umieli, a nawet jeżeli nie, będą umieli, będą próbować.
Wielu Europejczyków mówi, że przy dłuższym kontakcie twierdzi, że ich luz może nawet irytować, tak samo jak brak organizacji, ponieważ wszystko zazwyczaj toczy się własnym rytmem. Wśród ludzi panuje przekonanie „no problem”, nie ma rzeczy niemożliwej do rozwiązania, a jeżeli taka jest, to nie należy się nią przejmować, bo i tak nie ma na to wpływu. Panuje tam elastyczność i otwartość na nowe.
Jamajczycy są także otwarci na innych ludzi, a także gościnni, uwielbiają spędzać czas w gronie znajomych czy rodziny, oddając się celebracji i zabawie.
Nie lubią jednak, gdy ktoś narzuca im swoje zdanie i jest zbyt natarczywy, za wszelką cenę są w stanie bronić swojego, co może powodować pozory, że bywają agresywni. Nie ma jednak nic bardziej mylnego.
Rodziny na Jamajce zazwyczaj są wielopokoleniowe. Ze względu na brak luksusów i panującą biedę, Jamajczycy żyją z swoimi rodzicami, a na własne mieszkanie niewielu może sobie pozwolić. Dziećmi zajmują się i towarzyszą przy wychowywaniu niemal wszyscy członkowie rodziny. Dla społeczeństwa charakterystyczny jest patriarchat, silny podział ról społecznych oraz dominująca rola mężczyzny, którego zadaniem jest utrzymanie rodziny, a kobieta powinna zajmować się rodziną i domem.
Mieszkańcy są także bardzo aktywni, chętnie spędzają czas na uprawianiu sportu, głównie krykieta i piłki nożnej. Organizowane często są także koncerty lub zabawy plenerowe, a niemal w każdej chwili towarzyszy im muzyka.
Jakie są zwyczaje na Jamajce?
Za sport narodowy na Jamajce uważa się krykieta, pochodzi to jeszcze z czasów okupacji brytyjskiej na tym terenie. Do dziś król Wielkiej Brytanii jest także głową wyspy, dlatego między tymi dwoma państwami jest trochę podobieństw.
Co więcej Jamajka była pierwszym „egzotycznym” krajem, który był reprezentowany na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich. Dla niemal wszystkich mieszkańców tej tropikalnej wyspy, było to wielkie wydarzenie, co jeszcze bardziej przyciągnęło ludzi do sportu, a wszystkie występy jamajskich reprezentantów przyciągają tłumy kibiców.
Muzyka jest dla Jamajczyków bardzo ważna. Na każdym rogu, niemal w każdym domu słychać różnego rodzaju dźwięki. Najczęściej są to niemal hipnotyczne dźwięki reggae, które odgrywa szczególną rolą. Nie tylko nastraja ale i łączy Jamajczyków, przypominając o ich wartości i możliwościach, a zarazem uspokaja i wprowadza lżejszy nastrój. Tak bardzo wpływa na ludzi, ponieważ słowa piosenek, opowiadają o sytuacji społecznej, problemach oraz historii, przeszłości.
Co więcej, wszelkiego rodzaju uroczystości, czy ważne wydarzenia nie mogą na Jamajce odbywać się bez towarzyszącej muzyki, zazwyczaj są to wesołe i radosne rytmy, co ma symbolizować dobre i proste, bezproblemowe życie. Ciekawostką, która ukazuje, jaką dużą rolę odgrywa muzyka, jest to, że dzień narodzin Boba Maryela ustanowiony został świętem narodowym, które przypada 6 lutego.
Jamajczycy uwielbiają się bawić, w ciągu roku organizowane jest wiele wydarzeń kulturalnych, społecznych czy muzycznych, takich jak koncerty czy festiwale, m.in. coroczny karnawał, który odbywa się w kwietniu w stolicy kraju. Cała impreza trwa kilka dni, jednak każdego z nich towarzyszą inne wydarzenia. W tym czasie ludzie przebierają się w kolorowe i szalone stroje, oddając się zabawie. Muzyce i świętowaniu niemal zawsze towarzyszy alkohol, a za najlepszy z ich Jamajczycy uważają rum. Szacuje się, że rocznie każdy Jamajczyk spożywa około 5 litrów tego napoju, co więcej, spożywanie go w miejscach publicznych, nie jest w żaden sposób sankcjonowane.
Jamajczycy praktykują również święta chrześcijańskie, np. w czasie Bożego Narodzenia spotykają się razem, modlą i śpiewają kolędy. Podstawowym daniem na wigilijnym stole jest szynka wędzona nad ogniem, a jako deser koniecznie musi zostać podany pudding.
Z ciekawych zwyczajów praktykowanych na Jamajce jest to, że po urodzeniu dziecka, łożysko zakopywane jest w ziemi, a następnie w tym miejscu sadzone jest drzewo, mające należeć i symbolizować właśnie to, nowonarodzone dziecko.
Również obyczaje pogrzebowe mogą wydawać się dla nas dość dziwne, Jamajczycy po śmierci kogoś bliskiego, spotykają się całą rodziną i przez 9 dni celebrują, śpiewają, tańczą i biesiadują wspominając zmarłego.
Dla wielu osób, pierwszym co kojarzy się z Jamajką są dredy. Mają one dla Rastafarian wymiar symboliczny, ich noszenie odwołuje się do odrzucenia norm i standardów, a zarazem są symbolem przymierza jakie zawarli z Bogiem. Również kolory żółty, czerwony i zielony nie są przypadkowe, każdy z nich ma swoje znaczenie, zielony to symbol Afryki, żółty do odwołanie do złota i diamentów, które się tam znajdują, natomiast czerwony oznacza przelaną krew. Bardzo często Jamajczycy dekorują tymi kolorami swoje domy i są one dostrzegalne niemal wszędzie.
A co z marihuaną? Dla Rastafarian palenie Ganji, jak potocznie ją nazywają, jest czymś w rodzaju rytuału, aktu duchowego, mającego pomóc w oczyszczeniu zarówno ciała jak i duszy, który ma pomóc zbliżyć się do Jah.
Na Jamajce, posiadanie do 1 uncji marihuany (czyli ok 56 gramów), od 2015 roku nie jest przestępstwem, według prawa jest to jedynie wykroczenie. Bardzo często jednak policja przymyka okno na palenie. W pełni legalna jest jedynie odmiana lecznicza. Mimo, iż w świetle prawa jest to nielegalne, w praktyce dostęp do marihuany jest łatwy i powszechny. Decydując się jednak na spróbowanie oczyszczenia duchowego, warto dokładnie sprowadzić pochodzenie oferowanej marihuany, ponieważ zdarzały się oszustwa turystów.
Znane postaci Jamajki
Rozmawiając o Jamajce, zdecydowanie nie można pominąć tematu jakim są najbardziej znane osobistości pochodzące z tego kraju. Na pewno do najbardziej znaczących jamajskich postaci zalicza się Bob Marley, wokalista, muzyk i propagator reggae. Jednak Jamajka słynie także z takich osób jak Grane Jones, Shaggy czy Usain Bolt – najbardziej uhonorowany sprinter i najszybszy człowiek na świecie.
Bob Marley
Bob Marley, a właściwie Robert Nesta Marley urodził się w 1945 w Nine Mile, czyli niewielkiej jamajskiej wiosce. W tym samym miejscu został także pochowany, a w jego rodzinnym domu znajduje się poświęcone muzykowi muzeum. Pochodził z związku ubogiej, czarnoskórej kobiety i wywodzącego się z bogatego domu białego ojca, który po narodzinach syna, zerwał kontakt z rodziną.
Marley uznawany jest za ojca reggae, a na pewno jego największego propagatora. Oprócz wokalisty, w zespole The Wailers pełnił rolę gitarzysty rytmicznego. Liczba jego sprzedanych albumów szacowana jest na 75 milionów sztuk, z czego niemal 1/3 wszystkich sprzedanych egzemplarzy stanowi płyta Legend, wydana już po śmierci artysty. Co ciekawe, czasopismo Forbes umiejscowiło Marleya na 5 miejscu najlepiej zarabiających pośmiertnie artystów.
Początkowo inspirował się rockiem, ska oraz bluesem, jednak jego początki nagraniowe nie były udane. Pierwsze sukcesy przyszły w 1964 roku, gdy zespół stworzony z nastolatków, podpisał kontrakt z Studio One, co było początkiem ich kariery, której szczyt przypada na lata 70. XX wieku, kiedy to wokalista wraz z zespołem wydawali najwięcej piosenek i odbyli najwięcej koncertów.
Marley w swojej dyskografii posiada 12 płyt wydanych za życia. Ostatnia trzynasta została wydana w 1983 roku, dwa lata po śmierci artysty.
Do najpopularniejszych utworów z pewnością zalicza się: „One love” oraz „No women no cry”, które zna niemal każdy. Innymi, znanymi piosenkami są: „War”, „Could You Be Loved”, „So Much Trouble in the World” czy „Is this Love”.
Bob Marley zmarł w 1981 roku w Miami na chorobę nowotworową. Co ciekawe, trzy lata wcześniej została ona zdiagnozowana przez lekarzy, po urazie palca u nogi podczas meczu piłki nożnej. Zalecano wtedy amputację, aby nowotwór się nie rozprzestrzeniał, artysta jednak odmówił, ponieważ jako wyznawca rastafarianizmu wyznawał jedność ciała. 20 maja, trumnę z ciałem wokalisty ustawiono na stadionie narodowym w Kingston i w ten sposób ponad 100 tys. Osób oddało cześć wielkiemu artyście.
Grace Jones
Inną znaną jamajską osobistością, która zdecydowanie wpłynęła na kulturę Jamajki, jest Grace Jones – aktorka, piosenkarka oraz modelka, będąca w latach 70. XX wieku ikoną popkultury z dość prowokującym stylem. Współpracowała z między innymi z projektantem Yves Saint Laurent oraz pojawiała się na okładkach Vogue, występowała także w filmach u boku Arnolda Schwarzeneggera czy Rogera Moore’a. Swój pierwszy album wydała w stylu disco, jednak później zaczęła tworzyć reggae, z czego była bardziej znana jako piosenkarka.
Shaggy
Innym znanym muzykiem pochodzącym z Jamajki jest Shaggy – piosenkarz reggae oraz dancehall, którego utwór Bombastic przez wiele lat był popularny zarówno w Stanach jak i Europie.
Usain Bolt
Wspominając o jamajskich sławach, nie można pominąć przedstawiciela sportu Usaina Bolta – lekkoatlety, sprintera, którego sukcesy bezsprzecznie zwróciły uwagę na ten kraj.
Jest on ośmiokrotnym mistrzem olimpijskim, swoje medale zdobywał na imprezach w Pekinie, Londynie oraz Rio de Janeiro. Ma swoim koncie ma także 14 medali mistrzostw świata, w tym aż 11 złotych. W swojej karierze ustanowił także rekord świata w sprincie na dystansie 100 osiągając czas 9,58 sekundy i 200 metrów z czasem 19,19 sekund. Obecnie uważany jest za najlepszego sprintera w historii. Swoją karierę biegacza zakończył w 2017 roku, po Mistrzostwach w Lekkoatletyce w Londynie. Rok później zgłosił się do klubu piłkarskiego w Australii, Central Coast Mariners, gdzie zagrał w 12 meczach zdobywając 3 bramki. Jednak po 6 tygodniach wycofał się z gry.
